Slagtanden, apenvlees of levende krokodillen. Een vraagbaak op Schiphol komt het allemaal tegen

Weblogbericht | 06-03-2025 | Webredacteur Douane

We liepen een ochtend mee met twee vraagbaken, gespecialiseerd in Flora en fauna op Schiphol. Een plek waar in enkele uren tijd tientallen nationaliteiten en culturen ons land binnenkomen en uitgaan. Allemaal met hun eigen gebruiken en goederen. Van etenswaar tot verzorgingsproducten, van traditionele geneesmiddelen tot levende dieren. Douaniers treffen de meest uiteenlopende zaken aan in een reiskoffer.

Expert met specifieke kennis

Een reguliere douanier kan onmogelijk alle wetgeving over deze goederen kennen. Daarom schakelt die bij twijfel altijd een vraagbaak in. Dat is een expert met specifieke kennis over bepaalde goederen. De Douane heeft vraagbaken op het gebied van liquide middelen (geld, goud of luxe goederen), afvalstoffen, flora en fauna (beschermde planten en dieren), geneesmiddelen, wapens en munitie, sanctiegoederen en strategische goederen, cultuurgoederen en intellectueel eigendomsrecht (namaakgoederen).

Een van die vraagbaken is Niels, al zestien jaar werkzaam bij de Douane en sinds een aantal jaren vraagbaak Flora en fauna. Hij is gefascineerd door traditionele Oosterse geneeskunde. “En omdat die mensen vaak een ander kijk hebben op beschermde planten en dieren, treffen wij nog wel eens iets aan dat je hier niet in je koffer mag hebben. Denk dan aan  ivoren voorwerpen, apenvlees of bepaalde beschermde exotische planten.”

Determineren en onderzoeken

Niels rukt gemiddeld een paar keer per dag uit om de twijfel bij douaniers weg te nemen. Die vragen zich regelmatig af met welke plant of welk dier ze precies te maken hebben. Want verpakkingen of reizigers vertellen niet altijd de waarheid. “En dan begint het determineren, het mooiste gedeelte van mijn vak”, zegt Niels enthousiast. “En als ik op het eerste oog ook niet weet wat ik voor me heb liggen, ga ik de goederen verder onderzoeken. Ik kan literatuur raadplegen, online informatie opzoeken of een collega vraagbaak om advies vragen. Maar ik moet hoe dan ook met een oordeel komen. Een passagier kan niet eeuwig blijven wachten in de hal.”

Als Niels een casus heeft waar hij echt niet uitkomt, kan hij altijd nog de ervaren douanier Louis om hulp vragen. Louis was zo’n twintig jaar vraagbaak op Schiphol en ondersteunt het team tegenwoordig als technisch coach. Naast Flora en fauna is hij specialist op het gebied van namaakgoederen en cultuurgoederen. “Je zou mij de vraagbaak voor de vraagbaken kunnen noemen”, lacht hij. “Als ze het echt niet meer weten dan komen ze bij mij.”

"Een man uit Zuid-Afrika had een tijd geleden twintig leguanen en vijf brilkaaimannetjes in een dubbele bodem in zijn koffer, allemaal nog in leven." Technisch coach Louis.

Levende leguanen en brilkaaimannen

In die twintig jaar heeft Louis al heel wat bijzondere zaken aangetroffen in de hal. “Je kunt het zo gek niet bedenken, of mensen nemen het mee in hun koffer”, vertelt Louis. “Een man uit Zuid-Afrika had een tijd geleden twintig leguanen en vijf brilkaaimannetjes in een dubbele bodem in zijn koffer, allemaal nog in leven. Douaniers dachten in eerste instantie via de mobiele scanner, die buiten op het platform staat, skeletten te zien. Maar toen ze de koffer opnieuw scanden waren de skeletten van vorm veranderd. Met een aantal collega’s hebben we toen die koffer opgehaald en geopend in de verhoorkamer. Wat je dan aantreft, dat vergeet je niet snel.”

Samenwerking met andere instanties

Na de constatering en het opmaken van het rapport door de vraagbaak droeg de Douane de zaak over aan de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). Die hebben de zaak uiteindelijk via het Openbaar Ministerie voor de rechter gebracht. Ook de dieren zijn overgedragen aan de NVWA en hebben een plekje gekregen in een opvang. Louis: “De Douane heeft in de meeste gevallen alleen een stopfunctie. Bij eenvoudige zaken gaat de douane zelf verbaliseren en stuurt het proces-verbaal in naar het Openbaar Ministerie (OM). Bij complexere zaken, zoals levende dieren, wordt de verdere afhandeling van een zaak gedaan door andere instanties, zoals de NVWA. Of bij het aantreffen van bijvoorbeeld wapens of munitie de Koninklijke Marechaussee. Maar op basis van het determinatierapport, dat onderdeel is van het proces-verbaal dat wij opstellen, kan de rechter een straf bepalen. Dus we moeten onze bevindingen goed onderbouwen en alle relevante wetgeving vermelden.”

Bewustwording bij reizigers

De bevindingen binnen de Flora en fauna zijn meestal strafbaar. De vraagbaak maakt dan een proces-verbaal op. “Iemand met een stuk koraal in zijn koffer, kan een boete krijgen, legt Louis uit. “De hoogte van de boete bepaalt het Openbaar Ministerie. Koraal is namelijk beschermd en mag in veel gevallen niet meegenomen worden. Maar we zien dat steeds meer reizigers weten wat ze wel en niet mee mogen nemen. De Douane heeft de afgelopen jaren veel voorlichting gegeven via de socialmediakanalen, en we zijn te zien in verschillende televisieseries. Dat heeft ervoor gezorgd dat we minder aantreffen. Maar koraal blijft wel iets dat we nog steeds regelmatig tegenkomen.”

Het contact met reizigers bevalt de douaniers goed. Niels: “De meeste mensen die wij controleren zijn heel vriendelijk en goed gehumeurd. Ze zijn net terug van vakantie of beginnen aan een reis door ons land. Dat maakt ons werk leuk.” Het valt Louis wel op dat reizigers steeds mondiger worden. “Waar staat dat dan? Krijg je vaak als eerste reactie. Natuurlijk vinden mensen het niet altijd leuk dat ze gecontroleerd worden. Maar de meesten ontdooien wel als je een praatje maakt of als je uitlegt waarom we bepaalde regels naleven.”

Vraagbaak worden

De functie van vraagbaak wordt intern ingevuld. Een douanier uit het fysieke toezicht (FT, de douaniers die de controles uitvoeren) kan een specifieke opleiding volgen tot vraagbaak. Als ‘buitenstaander’ kan je dus niet direct vraagbaak worden. Niels: “Maar als jij biologie gestudeerd hebt en veel kennis hebt van bijvoorbeeld reptielen, dan ben je misschien wel heel geschikt om als vraagbaak bij ons aan de slag te gaan. Alleen zal je wel eerst de reguliere douaneopleiding moeten volgen.”

De opleiding van vraagbaak Flora en Fauna duurt zes weken. Hierin leer je alles over de wetgeving, je leert determineren en je krijgt zelfs les in Chinese tekens. Ook ga je langs bij dierentuinen en botanische tuinen. “De basis krijg je in de opleiding, maar daarna begint het pas echt in de praktijk”, legt Louis uit. “Het kost jaren voordat je echt een volwaardig vraagbaak bent. Want in de eerste paar jaar zie dagelijks nieuwe dingen. Maar het mooie is dat je kennis door die praktijkervaring steeds groter wordt.”

Kijk op werken.douane.nl voor de actuele vacatures. Staat er nu niets bij wat bij jou past? Maak dan een job alert aan!