Weblogbericht | 17-04-2025 | Webredacteur Douane

Team IER als spin in het web

Team IER is hét aanspreekpunt in Nederland als het gaat om handel in namaakgoederen, ofwel inbreukmakende goederen. Vanuit Groningen zetten teamleider Marije en technisch coach Egbert zich samen met 27 collega’s namens de Douane in tegen deze illegale handel. Je kunt ons team zien als de spin in het web, vertelt Egbert. “We zijn de verbinding tussen douaniers in het veld en de merkhouders die willen dat hun producten beschermd worden tegen namaak.”

Rol van de merkhouders

Merkhouders spelen een prominente rol in de strijd tegen namaak. Wil je dat de Douane optreedt tegen een handel in namaakvarianten van jouw merk? Dan zul je zelf een ‘verzoek tot  optreden’ moeten indienen bij Team IER. “De merkhouder vraagt hiermee aan de Douane om toezicht te houden op zijn producten aan de Europese grens”, legt Egbert uit. “We krijgen dagelijks dit soort verzoeken, met de meest uiteenlopende producten. Voor merken is er natuurlijk de financiële prikkel om hieraan mee te werken. Ze lopen inkomsten mis als er namaakvarianten van hun product worden verkocht.”

Behandelen van inbreukmeldingen

Als douaniers eenmaal de verdenking hebben van namaakgoederen, brengen ze  team IER op de hoogte in de vorm van een proces-verbaal van bevinding. In 2024 ontving het team er ongeveer 6500, enkele tientallen per dag dus. Egbert: “Vervolgens nemen wij contact op met de betreffende merkhouder. Aan de hand van gedetailleerde informatie en foto’s die wij toesturen, moet de merkhouder uiteindelijk bepalen of het om namaak gaat.” 

De merkhouder is verantwoordelijk voor de vernietiging van de onderschepte namaakartikelen. Dat gebeurt onder toezicht van de Douane. Bij een procedure voor kleine zendingen is afgesproken dat de Douane de vernietiging regelt. Een eventuele vervolging, in de vorm van een civiele procedure, ligt bij de merkhouder. Teamleider Marije: “Als een zaak veel maatschappelijke impact heeft, bijvoorbeeld bij een hele grote vangst, kan het zijn dat team IER een zaak aandraagt bij de Fiscale inlichtingen- en opsporingsdienst (FIOD) voor strafrechtelijke vervolging.”

Handel in namaak neemt toe

Team IER ziet de handel in namaak al jaren gestaag toenemen. De Douane onderschepte in 2024 een miljoen producten met een waarde van maar liefst 100 miljoen euro. Dat is de waarde van de nagemaakte producten als ze voor de originele prijs verkocht zouden worden. Een jaar eerder was dit nog 78 miljoen euro en in 2022 nog geen 60 miljoen euro. Veruit de meeste namaak komt uit China (68%). Daarna volgen Turkije (9%) en Hong Kong (6%).

Van luxehorloges tot knuffels

En dat gaat om de meest uiteenlopende goederen. Zo onderschepte de Douane op Schiphol in februari een zending met 299 luxehorloges ter waarde van circa 12 miljoen euro. De horloges waren afkomstig uit China en bedoeld voor de Italiaanse markt. Door een aantal oplettende douaniers op Schiphol werd de zending stopgezet. “Samen met de merkhouder, die fysiek een kijkje kwam nemen, konden we toen concluderen dat het om namaak ging”, vertelt Egbert.

Diezelfde maand werd een zeecontainer vol met bijna 80.000 knuffels van tekenfilmpersonages stopgezet in de Rotterdamse haven. Egbert: “Ons voorgevoel bleek kloppen: de knuffels waren illegaal nagemaakt. Ook bleken er veel haartjes los te komen, wat potentieel voor een onveilige situatie kan zorgen bij kinderen.”

"In het verleden is vaak aangetoond dat er in illegale fabrieken dwangarbeid of zelfs kinderarbeid plaatsvindt. Koop je een namaakvoetbalshirtje, dan werk je daar mogelijk aan mee.” Marije, teamleider IER.

Bewustwording bij consument

Egbert ziet dat deze gevaren bij de consument vaak nog niet bekend zijn. “Mensen beseffen niet hoeveel schade namaakgoederen kunnen aanrichten. Het is vaak van veel slechtere kwaliteit, en dat betekent dat producten onveilig kunnen zijn. We zien het dagelijks voorbij komen: scheermesjes waarvan de mesjes op een neer golven, botox waar mensen ziek van kunnen worden of een smartphoneoplader die spontaan in brand vliegt. Dat is troep die we echt niet op de Nederlandse markt willen hebben.”

“Bovendien hebben we totaal geen zicht op de arbeidsomstandigheden in fabrieken waar deze goederen gemaakt worden”, vult Marije aan. “Het is niet voor niets dat namaak vaak spotgoedkoop is. In het verleden is vaak aangetoond dat er in illegale fabrieken dwangarbeid of zelfs kinderarbeid plaatsvindt. Koop je een namaakvoetbalshirtje, dan werk je daar mogelijk aan mee.”

Financiering terroristische organisaties

En dan is er nog de vraag waar het geld naartoe gaat dat verdiend wordt aan namaak. Europol (een samenwerkingsverband van politiediensten in de EU) en andere internationale instanties hebben aangetoond dat de handel in namaakproducten soms direct of indirect kan bijdragen aan de financiering van terroristische organisaties. Marije: “Door de lage productiekosten en hoge winstmarges biedt de namaakindustrie een lucratieve bron van inkomsten voor criminele netwerken die samenwerken met terroristische groepen, of soms zelfs door terroristen zelf worden beheerd. De opbrengsten van de verkoop van namaakgoederen kunnen vervolgens worden gebruikt om terroristische activiteiten te financieren, wapens aan te schaffen of rekruteringsinspanningen te ondersteunen.”

Al met al genoeg redenen om namaak links te laten liggen, vinden ze bij team IER. Om de bewustwording te vergroten probeert het team de consument op verschillende manieren te bereiken. Zo gaat het team regelmatig langs bij scholen om jonge mensen te informeren over de gevolgen van namaak. Ook hielden ze samen met de socials van de Douane een actie tijdens het EK voetbal van vorig jaar: Word geen namaaksupporter.

Verbeteren van risicoprofilering

Maar het koopgedrag veranderen van de consument is volgens Marije niet de enige oplossing. “We zien dat we nog een slag kunnen slaan in risicoprofilering. Dat wil zeggen dat we aan de hand van data gericht controleren op bepaalde zendingen die een hoger risico vormen. Dat kan bijvoorbeeld zijn omdat een bepaald merk normaal gezien nooit in China produceert. Als dat opeens wel het geval is, moeten de seinen op rood gaan voor een extra controle. Maar daar hebben we de merkhouder voor nodig, die moet ons voeden met informatie.”

“Ook hebben merkhouders de taak om ons zo goed mogelijk te informeren over de kenmerken van mogelijke namaakgoederen”, vult Egbert aan. “Dus hoe de producten er precies uit zien en hoe ze verpakt zijn. Hoe meer informatie wij hebben des te beter kunnen wij de vraagbakens (douanier met inhoudelijke kennis over IER) en douaniers aan de grens goed voorbereiden op het herkennen van namaak.”

Want de Douane ziet dat criminelen steeds beter worden in het namaken van bijvoorbeeld dure merktassen, luxe horloges of smartphones. Illegale fabrieken in Turkije of China doen vaak niet onder voor reguliere fabrieken. Toch kan het getrainde oog van een douanier altijd wel verschillen zien tussen echt en namaak, zegt Marije. “Dat zit ‘m soms in de kleinste details zoals een afwijkende stiknaad bij kleding of een verkeerd lettertype op de verpakking van een smartphone. Maar daarvoor is gedetailleerde informatie van merkhouders dus essentieel.”

Landelijke IERdag

Voor de uitwisseling van die informatie organiseert team IER meerdere keren per jaar de landelijke IERdag. Op deze dag komen de Douane, Openbaar Ministerie, politie, FIOD, en merkhouders bijeen om te spreken over de aanpak van namaak. Bijna 40 bekende merken geven presentaties en workshops over hun producten en over de laatste namaaktrends. Egbert: “Informatie die daar wordt uitgewisseld, kan cruciaal zijn voor het vaststellen van namaak. Deze dag is dus een must voor eenieder die daar vanuit zijn of haar mee werk bezig is.”