Cameraplan Douane 2025

Publicatie | 20-12-2024

1.0. Algemeen

De Douane houdt toezicht op het internationale handelsverkeer van de Europese Unie (EU) en doet dat op grond van zowel Europese als nationale wetgeving. De Douane doet dit door controles uit te voeren, onder meer met vaste en mobiele camera's. Daarbij kunnen ook persoonsgegevens worden verwerkt. Volgens de Algemene Douanewet (Adw, artikel 1:23g lid 5) moet de Douane dit openbaar maken. Dat doet de Douane met dit cameraplan.

Dit cameraplan gaat in op het wettelijk kader, de voorwaarden waaronder inzet mag plaatsvinden, proportionaliteit en subsidiariteit en de vormen van cameratoezicht. Tot slot vermeldt het cameraplan onder andere het soort gebieden waar cameratoezicht plaatsvindt en ook het aantal camera’s.

1.1. Wettelijk kader en doeleinden

In het belang van het douanetoezicht mag de Douane persoonsgegevens verwerken bij het gebruik van camera’s. Deze bevoegdheid oefent zij uit op grond van de artikelen 1:23a tot en met 1:23f van de Adw. Volgens artikel 1:23a lid 2 van de Adw heeft het eerdergenoemde verwerken van persoonsgegevens tot doel:

a. het systematisch in kaart brengen van risico’s voor het uitvoeren van risicoanalyse in het kader van risicobeheer;

• preventief toezicht op grensoverschrijdend goederenverkeer, inclusief het binnenbrengen en uitgaan van goederen, met een groot accent op verdovende middelen (en precursoren);
• toezicht op luchthavens en luchthaventerreinen (zowel air- als landside), havens en haventerreinen; alsmede toezicht op bewegingen van voertuigen op toegangswegen van en naar haventerreinen of luchthaventerreinen;
• toezicht op bewegingen op de waterweg in de nabijheid van zeeschepen;
• toezicht op kustgebieden en oevers in en nabij de havengebieden, aanlegsteigers en boothellingen (op/van trailer van boot inclusief goederen);

b. de blootstelling aan risico’s te beperken;

• het beschikbaar hebben van camerabeelden voor risicoanalyse en fenomeenherkenning na voorvallen.

c. te bepalen of een douanecontrole moet worden ingesteld;

• toezicht op de in-, uit- en doorvoer van goederen inclusief opslag en toezicht op (lucht)vaartuigen en voertuigen in en rond toezichtsgebieden;
• toezicht op passanten/reizigers gebaseerd op risico’s;
• toezicht op de naleving van de douanewetgeving en, indien van toepassing, van de andere bepalingen die op goederen onder douanetoezicht van toepassing zijn.

d. het ondersteunen van een douanecontrole;

• het ondersteunen bij fysieke acties op de in-, uit- en doorvoer van goederen alsmede fysieke acties op (lucht)vaartuigen en voertuigen in en rond toezichtsgebieden, waaronder het detecteren van veiligheidsrisico’s voor medewerkers.

1.2. Voorwaarden voor inzet

De Douane mag alleen camera’s inzetten met als doel douanetaken uit te voeren. De Douane toetst de inzet van cameratoezicht altijd aan de beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit. Verder stelt artikel 1:23g van de Adw een aantal voorwaarden waaraan de Douane moet voldoen bij de inzet van cameratoezicht. Zo draagt de Douane zorg voor passende algemeen aanvaarde beveiligingsmaatregelen.

1.3. Proportionaliteit

De verwerking van de camerabeelden is noodzakelijk om te kunnen voldoen aan de Unierechtelijke verplichtingen (Douanewetboek van de Unie, DWU), nationale verplichtingen (Adw) alsmede de bescherming van de samenleving tegen onveilige en ongewenste goederen, de voorkoming van strafbare feiten en de bevordering van het algemeen economisch welzijn.

Door camera's te gebruiken kan de Douane op meer locaties tegelijk toezicht houden. Hierbij bepaalt de Douane gericht op afstand welke goederen aan een controle moeten worden onderworpen. Daarnaast worden camerabeelden gebruikt voor het opstellen van risico- en fenomeenanalyses.

Als camerabeelden persoonsgegevens vastleggen, is er sprake van een inbreuk op de persoonlijke levenssfeer. De Douane houdt die inbreuk zo klein mogelijk door beelden alleen te maken en te gebruiken als dat nodig is. Bij het maken van beelden ligt de focus op de aanwezigheid en de beweging van goederen. De betrokkenheid van personen bij die goederen is van belang als actor en niet voor hun identiteit. De beoordeling van beelden geeft mogelijk aanleiding, op basis van risico’s, om personen beter in beeld te krijgen (detecteren en observeren) Een beperkt aantal douanemedewerkers heeft toegang tot de camerabeelden en de Douane logt elk gebruik van een camera door een medewerker. De Douane bekijkt opgeslagen beelden alleen als deze belangrijk zijn in verband met het instellen of uitvoeren van een controle dan wel het doen van risico gericht toezicht. De Douane bewaart camerabeelden maximaal 28 dagen, tenzij de camerabeelden langer nodig zijn voor de opsporing en/of vervolging van een verdachte.

De Douane bepaalt per situatie of de inzet van camera’s echt nodig is. Zonder de inzet van camera’s kan de Douane onvoldoende uitvoering geven aan haar toezichttaak op grond van de Europese en nationale douanewetgeving.

1.4. Subsidiariteit

Om effectief fysiek toezicht op de uitgestrekte toezichtsgebieden te houden, zoals bedoeld in artikel 1:26 lid 1 sub c van de Algemene Douanewet (Adw), kunnen er op ieder moment een flink aantal douanemedewerkers extra nodig zijn in het veld. Cameratoezicht is een aanvulling en versterking van het specifieke en algemene douanetoezicht door fysiek toezicht. De Douane streeft hierbij naar een effectievere inzet van mensen en middelen, door een uitbreiding van het aantal ‘ogen’ aan de buitengrens middels de inzet van camera’s.

Inzet van camera’s zorgt er ook voor dat controles meer worden gebaseerd op risicoanalyses doordat de beelden bijdragen aan het opstellen van risico- en fenomeenanalyses, en daarmee de informatiepositie van de Douane wordt versterkt. Hierdoor kan de Douane het werkproces van fysieke controles beperken. Bovendien is de uitvoering van deze fysieke controles effectiever dan controles in een situatie zonder cameratoezicht.

Een alternatief is de inzet van veel meer douanemedewerkers die op basis van hun eigen directe waarneming fysieke controles uitvoeren en daarbij dergelijke controles uitvoeren op basis van een steekproef. De inzet van andere wettelijke bevoegdheden van de Douane kan als ingrijpender en nadeliger voor betrokkenen worden ervaren. Hiermee worden juist meer personen en hun persoonsgegevens getroffen dan redelijkerwijs noodzakelijk is. Het alternatief maakt juist meer inbreuk. Daarom kiest de Douane voor het gebruik van cameratoezicht.

Tot slot is een bijkomend voordeel het vergroten van de gevoelsmatige pakkans voor goederen gerelateerde overtredingen en het verhogen van het gevoel van veiligheid in lucht- en havengebieden.

2.0. Cameratoezicht

De Douane voert cameratoezicht uit in twee vormen; vast en mobiel. Onder vaste camera’s worden camera’s verstaan met een vaste geografische locatie. Hiermee worden toezichtsgebieden onder permanent toezicht geplaatst. Mobiele camera’s zijn camera’s die eenvoudig te verplaatsen zijn doordat ze op een voer- of vaartuig bevestigd zijn, aan een drone hangen of op een verplaatsbare opstelling zijn gemonteerd. Deze camera’s worden te allen tijde zodanig ingezet, dat aan eerder genoemde wettelijke voorwaarden wordt voldaan. Met mobiele camera’s worden toezichtsgebieden voor beperkte duur onder toezicht geplaatst.

2.1. Vast cameratoezicht

In de haven en havengebieden van Rotterdam, Scheveningen, Vlissingen-oost en het Noordzeekanaalgebied (NZKG) houdt de Douane, of start de Douane in 2025, met cameratoezicht. Dit kan bestaan uit het realiseren van een virtueel hek met behulp van camera’s, maar ook door het monitoren van ingaande en uitgaande voer- en vaartuigen. De Douane zet hiervoor verschillende typen camera’s in.

Op Schiphol wordt met diverse typen camera’s toezicht gehouden in en op de luchthaven. Het gaat hier om zowel locaties op land- als airside, voor passagiers, en voor cargo.

2.2. Mobiel cameratoezicht

Mobiele camera’s worden door het hele land ingezet bij acties, controles en bij het surveilleren op toezichtslocaties. De Douane heeft camera’s op diverse voer- en (lucht)vaartuigen van zowel zichzelf als de Kustwacht. Daarnaast beschikt de Douane over een eigen luchtvaartorganisatie met diverse soorten Unmanned Aircraft Systems (UAS, of in de volksmond drones). De Douane treedt daarbij op als “stateoperator” binnen de luchtvaartwetgeving.

Vanaf 2025 gaat de Douane locaties onder cameratoezicht stellen met behulp van camera’s op verplaatsbare opstellingen. Locaties die hiervoor in aanmerking komen zijn de wettelijk bepaalde toezichtsgebieden zoals (lucht)haventerreinen inclusief inland terminals. Hiermee realiseert de Douane tijdelijk 24/7 toezicht op die locaties. Mobiele camera’s kunnen maximaal een jaar op een locatie gericht staan. Staan de camera’s langer dan een jaar gericht op dezelfde locatie, dan vallen de camera’s onder vast toezicht.

Overzicht vaste camera's en drones

De onderstaande tabel geeft een overzicht met locaties en aantallen.