Met kennis van gedrag naleven douaneregels aanmoedigen

Weblogbericht | 11-07-2023 | Webredacteur Douane

Zorgen dat meer mensen contant geld aangeven

Het gedragsteam doet onderzoek naar situaties waarin burgers en bedrijven zich niet of niet altijd aan de regels houden, maar wel hun gedrag willen veranderen. Met inzicht in hun gedrag kunnen wij deze mensen in de goede richting helpen. Dat heet ‘nudging’.

Het gedragsteam verdiepte zich bijvoorbeeld in de motieven van mensen om wel of geen aangifte van contant geld te doen. Reizigers die de Europese Unie (EU) verlaten of binnenkomen met 10.000 euro of meer aan contact geld, moeten dat namelijk bij ons aangeven. Maar niet iedereen doet dat.

Samen met een onderzoeksbureau hield het team interviews en namen ze vragenlijsten af. Daaruit bleek dat veel mensen denken dat de aangifteplicht ingaat boven in plaats van vanaf 10.000 euro. Zij nemen precies 10.000 euro mee en doen geen aangifte, waardoor ze in overtreding zijn. Verder bleek dat het woord ‘aangifte’ voor sommigen een negatieve klank heeft. Zij denken aan de Belastingdienst, en dat ze over het geld dat ze bij zich hebben moeten betalen. Voor hen is dat ene woord al reden genoeg om de aangifte niet te doen.

Film met rolmodellen

Daarna onderzocht het gedragsteam hoe we reizigers kunnen aanmoedigen om wel aangifte te doen. Drie gedragsonderdelen bleken een rol te spelen: zelfbeeld, houding en kennis. Met die zaken in het achterhoofd maakte het team een voorlichtingscampagne met een infographic en een filmpje. Daarin kwamen rolmodellen aan het woord: mensen met wie de doelgroep zich kan identificeren. In dit geval een zakelijke reiziger en een gepensioneerde man. Geen acteurs, maar echte mensen. De eerste een succesvolle ondernemer in bruiloften. Hij koopt daarvoor veel spullen in het buitenland, met contant geld. De gepensioneerde man wil van zijn spaargeld een huis laten bouwen in het buitenland en neemt daarvoor vaak papiergeld mee.

In de infographic en het filmpje zaten allerlei boodschappen. Het filmpje speelt bijvoorbeeld in op het zelfbeeld van de reiziger, als iemand die zich aan de regels houdt. Op het gebied van kennis is er een uitleg met stappenplan wanneer iemand wel of niet een geldbedrag moet melden. En aangifte doen werd zo makkelijk mogelijk gemaakt, door te verwijzen naar het online formulier en het loket op de luchthaven. Tests van de infographic en het filmpje lieten zien dat ze een positief effect hadden op het voornemen om aangifte te doen. Door de COVID-pandemie is de campagne helaas niet groot ingezet.

Beleid en voorlichting Douane verbeteren met kleine ingrepen

Het gedragsteam houdt zich met verschillende onderwerpen bezig. Bijvoorbeeld het van buiten de EU meenemen van vlees, zuivel, groenten en fruit naar Nederland. En het online bestellen van niet-goedgekeurde geneesmiddelen via de post. Thema’s die draaien om het gedrag van burgers.

Maar het team buigt zich ook over vraagstukken waarin het doen en laten van bedrijven centraal staat. Zoals: hoe kunnen we ondernemers die een vergunning aanvragen bewegen tot ander gedrag? Want nu vragen bedrijven vaak al vergunningen aan, terwijl ze nog niet aan de voorwaarden voldoen. Dat zorgt voor veel uitstel en gedoe wanneer wij zo’n aanvraag beoordelen. Dat is vervelend voor die bedrijven en voor ons. Het gedragsteam zoekt daarom uit hoe we bedrijven kunnen aansporen om zich beter voor te bereiden.

Het uitgangspunt is bij beide soorten onderzoeken altijd: het beleid van en de voorlichting vanuit de Douane beter maken, met zo simpel mogelijke ingrepen. Zodat we onze mensen en middelen zo goed mogelijk inzetten.